سرعت شاتر (Shutter Speed)

اینکه چه مدت زمانی نور به سنسور دوربین برسد را شاتر کنترل می کند (شاتر را چون پرده ای کوچک که باز و بسته می شود در نظر بگیرید). هر چقدر شاتر طولانی تر باز باشد، سنسور مقدار نور بیشتری دریافت خواهد کرد. سرعت شاتر بالا موجب می شود سوژه در حال حرکت منجمد و ثابت شود و سرعت پایین شاتر به شما این امکان را می دهد که حرکت به سوژه متحرک را ثبت کنید.

موضوعی که دوستان برای درک بیشتر مفهوم آن باید دقت داشته باشند این است که افزایش سرعت شاتر به معنی کم شدن مدت زمان نوردهی است. همیشه مثال باز شدن درب کلاس را که استاد مثال میزند به خاطر داشته باشید. یعنی وقتی سرعت شاتر سریع تر میگردد ، این پرده ها سریع تر باز و بسته میشوند و در نتیجه مدت زمانی که نور میگیرند کمتر میگردد. و برعکس.

سرعت شاتر هم مانند دیافراگم مقیاس و درجه بندی دارد. در زیر سرعت شاتر های مختلف را با مقیاس پله کامل full stop – می بینیم

مانند آنچه در مورد دیافراگم گفتیم، سرعت شاتر هم می تواند مقیاس ثانیه تنظیمات ۸۰ / ۱ ثانیه و ۱۰۰ / ۱ ثانیه را هم خواهید داشت.

دو عامل اولیه که نور را کنترل می کنند دیافراگم و سرعت شاتر هستند. دیافراگم شدت ( میزان نور ورودی به سنسور را کنترل میکند و شاتر مدت زمان رسیدن نور به سنسور را کنترل میکند. برای ربط این دو پارامتر به یکدیگر مثال تشت آب و تفاوت شلنگ با قطر های مختلف که در کلاس مطرح گردیده است را به خاطر بیاورید.

تغيير سرعت شاتر

مسئله که احتمالا با آن روبرو می شوید این است که چگونه سرعت شاتر خود را تغییر دهید. روش فیزیکی تغییر سرعت شاتر بسیار ساده است و آن هم با چرخاندن گرداننده مخصوص سرعت شاتر در بالای دوربین انجام می شود. اما مسئله بسیار مهم این است که در حالت دستی (Manual) چگونه سرعت شاتر را به میزان مناسب آن برسانیم.

اگر از سرعت شاتر بالا و سریع استفاده کنید، شاتر شما به مدت زمان بسیار کمی باز خواهد بود، در نتیجه عکس شما نور کمتری برای ثبت خواهد داشت. بنابراین در صورت عدم تغییر سرعت شاتر، عکس شما اصطلاحا «کم نور» یا «Under expose » خواهد شد. در صورتی که از سرعت شاتر مناسب تر استفاده کنید، نور کافی برای تشکیل تصویر فراهم می شود. اما اگر به سرعت شاتر خود نیاز دارید، از دو راه دیگر می توانید این کمبود نور را جبران کنید:

۱- باز کردن دیافراگم: دیافراگم دریچه ای است که اجازه عبور نور را به دوربین میدهد. دیافراگم های بازتر، اجازه ورود نور بیشتری را به دوربین میدهند. با باز کردن دیافراگم به میزان یک پله، نور وارده به دوربین را دو برابر می کنیم، در حالی که همچنان سرعت شاتر ما ثابت است. البته در نظر داشته باشید که دیافراگم های بازتر، عمق میدان کمتری ایجاد می کنند و این ممکن است خلاف خواسته شما باشد.

۲- بالا بردن حساسیت (ISO) : حساسیت یا همان ISO استانداردی است برای تعیین میزان حساسیت سنسور دوربین به نور. میزان حساسیت قابل تغییر بوده و اعداد حساسیت بالا، باعث حساس تر شدن سنسور به نور می شوند. بنابراین، می توان با بالا بردن حساسیت، کمبود نور را جبران کرد. البته بالا بردن حساسیت به بهای بالا رفتن نویز در عکس های شما تمام خواهد شد. هرچه حساسیت بالاتر رود، نویز بیشتری در عکس خواهید داشت.

روش های مختلفی برای افزایش نوردهی دوربین جود دارد. می توانید با انتخاب یکی از این متدها، ضمن حفظ سرعت شاتر مورد نظر خود، نور مورد نیاز دوربین را نیز تامین کنید.

متوقف کردن زمان

هنگام وجود حرکت های بسیار سریع، با استفاده از سرعت شاترهای بالا، قادر به متوقف کردن و ثبت کردن آن حرکت خواهید بود.

برای انجام این کار باید سرعت شاتر شما از ۲۵۰ / ۱ بالاتر باشد. استفاده از این کار زمانی بیشتر به کار می آید که قصد متوقف کردن حرکت قطره های آب در هوا را دارید. به عنوان مثال در عکس زیر، می توان قطرات آب را بخوبی در هوا دید. این عکس با سرعت شاتر ۲۵۰۰ / ۱ گرفته شده است.

برای دستیابی به این سرعت شاتر، حتی در یک روز آفتابی هم نیاز به جبران نوردهی از طریق سازوکارهای دیگر دارید. به عنوان مثال باید از دیافراگم های باز دوربین استفاده کنید که این خود باعث کاهش عمق میدان می شود. البته در سوژه این عکس، عمق میدان کم مشکلی ایجاد نکرده است. حتی ممکن است مجبور به بالا بردن حساسیت دوربین خود نیز بشوید. حالت دیگر استفاده از سرعت شاتر بالا، در مواقعی است که قصد شکار لحظه را دارید. در سرعت شاترهای بالا، تنها فشردن دکمه شاتر کافی است تا آن لحظه مورد نظر که در حال گذر است و تکرار نخواهد شد ثبت شود.

حرکت با سوژه (Panning)

حالت دیگر استفاده خلاقانه از سرعت شاتر، حرکت با سوژه است. در این حالت، هنگام فشردن دکمه شاتر، با دوربین سوژه متحرک خود را تعقیب می کنید. اگر این کار را به خوبی انجام دهید (که چاشنی شانس هم بی تاثیر نیست) سوژه مورد نظر شما کاملا واضح ثبت شده محیط اطراف محو و اصطلاحا «بلارد» ثبت می شوند. این مساله باعث میشود حس حرکت سوژه به عکس و مخاطب منتقل شود.

سرعت شاتر مناسب جهت دستیابی به چنین عکسی بین ۸/۱ تا۳۰/۱ است. پایین آوردن سرعت شاتر، به خودی خود باعث باز شدن دست عکاس در استفاده از حساسیت های پایین و دیافراگم های باز می شود. رسیدن به نتیجه مطلوب در چنین عکسهایی، معمولا نیازمند تلاشهای چندباره و امتحان کردن سرعت شاترهای متفاوت است.

خلق احساس حركت

حالت دیگر استفاده خلاقانه از سرعت شاتر، استفاده از سرعت های پایین آن برای خلق حس حرکت در عکس است. این حالت زمانی استفاده می شود که سوژه هنگام ثبت عکس به آهستگی در حال حرکت است. در این روش سرعت شاتر به میزانی است که سوژه در حال حرکت با وجود محو و بلارد بودن، قابل شناسایی است.

نوردهی طولانی

آخرین روش خلاقانه ای که میتوان از سرعت شاتر استفاده کرد، روش «نوردهی طولانی» یا همان Long Exposure است. در این روش با باز گذاشتن سرعت شاتر به مدت طولانی، حرکت سوژه های متحرک عکس ثبت می شود. قطعا برای به کار بستن این تکنیک نیازمند سه پایه خواهید بود.

سرعت شاتر در نوردهی طولانی بین ۱۰ ثانیه تا ۳۰ ثانیه است. در واقع در این حالت دیگر خبری از کسر ثانیه نیست و با ثانیه ها مواجه هستید. بسیاری از دوربین ها حالتی با عنوان Bulb دارند که در این حالت با فشردن دکمه شاتر، نوردهی آغاز شده و با باز فشردن آن نوردهی پایان می یابد. در واقع در فاصله بین دو بار فشردن دکمه شاتر، شاتر باز است. استفاده از ریموت شاتر در این حالت بسیار توصیه می شود و استفاده از این تکنیک را راحت تر می کند.

نوردهی طولانی اغلب برای ثبت حرکت آب، مانند ساحل و آبشار بسیار مناسب بوده و همچنین در ثبت خیابان های پر تردد در ساعات شب بسیار کارآمد است و نتیجه زیبایی دست میدهد.

برخلاف اغلب دیگر حالات عکاسی، که با چالش کمبود نور مواجه هستیم، در این حالت برخلاف حالتهای دیگر، با توجه به باز بودن شاتر در مدتی طولانی، چالش سر راه، زیاد بودن نور است. برای فائق آمدن بر این مشکل، باید از دیافراگم های بسته استفاده کرده و حساسیت را به کمترین میزان خود برسانید. در برخی دوربین ها، حساسیت هایی پایین تر از ۱۰۰ نیز وجود دارد که بهتر است حتما در صورت وجود این قابلیت از آن استفاده کنید.

در صورتی که هم از بسته ترین دیافراگم استفاده کرده و هم حساسیت را در پایین ترین میزان خود قرار داده و بازهم با مشکل زیاد بودن نور مواجه بودید، ناچار به استفاده از فیلتر ND خواهید بود. این فیلترها بر روی لنز نصب شده و مانند یک شیشه دودی عمل می کنند و مقدار نور وارد شده به دوربین را کاهش می دهند.

حالا که با اساسی ترین تکنیک های استفاده خلاقانه از سرعت شاتر آشنا شدید، بهتر است آنها را بکار ببندید. قطعا با یک بار تلاش به نتیجه مطلوبی دست نخواهید یافت و با بالا بردن تجربه خود می هوانید به این تکنیکها مسلط شوید. این تکنیک ها عکس شما را از یک عکس معمولی متمایز می کنند و جلوه ای چشم گیر به آن می بخشند. در تصویر زیر به عنوان جمع بندی برای فریز کردن سوژه ملاحظه میکنید که باید سرعت شاتری سریع تر از سرعت حرکت سوژه اختیار کنیم و بر عکس برای نشان دادن حرکت یا (motion) باید از سرعت شاتری کمتر از سرعت حرکت سوژه استفاده نماییم.

حساسيت(ISO)

عبارت ISO خود مخفف یک اصطلاح تحت عنوان International Standards Organization است و نرخ ISO همراه با سرعت شاتر و تنظیمات دریچه دیافراگم سه المان اصلی تعیین کننده ی میزان نوردهی به فیلم عکاسی با سنسور دوربین دیجیتال هستند. نرخ ISO که از ۲۵ تا ۵۱۲۰۰ (و حتی بیشتر از آن) متغیر است، بیانگر حساسیت به نور است. هرچقدر این عدد کمتر باشد، فیلم یا حسگر تصویر به نور حساسیت کمتری دارد. به همین شکل با بیشتر شدن این مقدار حساسیت به نور بیشتر می شود، در نتیجه در محیطهای تاریک نیز می توان انتظار عکس های مناسبی داشت.

حساسیت ISO و نویز عکس

در مورد فیلم های عکاسی باید گفت که پایین بودن عدد ISO به معنی ریزتر و ظریف تر بودن دانه ها و المان های تشکیل دهنده ی فیلم نیز بود و در نتیجه تصویر روان و تمیزتری به دست می آمد. به همین منوال فیلم با عدد ISO بالاتر دارای دانه های نمکی بزرگ تری بود که تصاویر دانه دانه یا زمخت تری را به دست می داد. در عکسبرداری دیجیتال منطق مشابهی اعمال شده است. هر چقدر عدد ISO پایین تر باشد، سنسور تصویر حساسیت کمتری خواهد داشت و در نتیجه تصویر روان تر (یکدست تر خواهد بود؛ چرا که نویز دیجیتال کمتری در آن ظاهر خواهد شد. هر چه عدد ISO بالاتر باشد (و حساسیت بیشتر شود) سنسور تصویر قوی تر کار خواهد کرد و تصویری دقیق خواهد گرفت که در آن نویزهای دیجیتال (نقاط رنگی رنگی موجود در تصویر) نیز ثبت خواهند شد. بنابراین نویز دیجیتال چیست؟ هرگونه سیگنال نوری که از سوژه ساطع نشده باشد و در نتیجه رنگی تصادفی روی عکس ایجاد کند. مهندسان دوربین های دیجیتال سنسورها را طوری طراحی کرده اند که در ISO های پایین (همانند یک فیلم بهترین عملکرد را داشته باشند. در اکثر دوربینهای دیجیتال مقدار ISO استاندارد کمینه ۱۰۰ است، البته برخی از دوربین های DSLR دارای ISO 50یا حتی ۲۵ نیز هستند. نکته دیگر در خصوص دانه ها؛ در عکسبرداری غیر دیجیتال قدیمی، بسیاری از عکاسان به اشکال خلاقانه و هنرمندانه ای از این دانه ها برای تاثیرگذاری روی حالت نهایی عکس استفاده می کردند. متاسفانه به دلیل ماهیت نویز دیجیتال (که به صورت نقاط تصادفی رنگی در تصویر هستند، این موارد به شدت نامطلوب به حساب می آیند. البته برخی عکاسان راه های خلاقانه محدودی برای استفاده از این نویزهای دیجیتال پیدا کرده اند. شاید شما هم دوست داشته باشید به این گروه نادر بپیوندید.

سرعت ISO و تاری حرکت

مقادیر پایین تر ISO منجر به ساخت تصاویر با دقت رنگ بالا، روان و بسیار مطلوب می شوند. این نیازمند شرایط نوری مناسب است. سوژه هایی وجود دارند که تمایل دارید از آنها در شرایط نوری تاریک عکس بگیرید، یا می خواهید از یک جسم که با سرعت زیاد در حرکت است عکس بیاندازید. در هر دو این حالات نیاز دارید که مقدار ISO را بالاتر ببرید که بتوانید این تصاویر را با نوردهی مناسب و کافی ثبت کنید. علیرغم فیلم، می توانید مقدار ISO در یک دوربین دیجیتال را با فشردن یک دکمه بالا ببرید. در نتیجه با ISO بالاتر می توانید از سرعت های شاتر بالاتر نیز استفاده کنید تا تاری ناشی از حرکت یا لرزش دوربین حذف شود. البته اگر تمایل دارید از تاری حرکت با مقاصد هنرمندانه استفاده کنید، باید ISO را کاهش دهید و سپس با کاهش سرعت شاتر (به سرعت های کمتر از۳۰/۱ ثانیه) به تاری مطلوب خود خواهید رسید و از طرفی نویز کم تری نیز مشاهده خواهید کرد.

سرعت ISO و اندازه سنسور تصویر

اندازه سنسور تصویر در دوربین‌های دیجیتال مشخص می‌کنند که چه تنظیماتی برای ISO کمترین میزان نویز دیجیتال را فراهم خواهند کرد. باید درک صحیحی از اندازه سنسور تصویر داشته باشید و آن را از شمارش پیکسل‌ها مجزا بدانید. اندازه سنسور تصویر ابعاد فیزیکی واقعی سنسور است که برای بسیاری از دوربین‌های دیجیتال تاریخ کمتر از ۳۵ میلیمتر بوده است. در دوربین‌های ببین و بگیر، این سنسور بسیار کوچک و در اکثر دوربین‌های DSLR این سنسور به اندازه یک فیلم APC ( اندازه ۲۳ در ۱۵ میلیمتر) بوده است. ابعاد کوچکتر برای سنسور تصویر موجب تولید نویز دیجیتال بیشتر در ISOهای بالا (مثلا ۸۰۰) می‌شود. در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان DSLR سنسورهای تصویر را به اندازه یک فریم فیلم ۳۵ میلیمتری (به نام فول فریم Full Frame) تولید می‌کنند. سنسور فول فریم بزرگ‌تر، اجازه می‌دهد که تعداد پیکسل بیشتر و بزرگتری در یک سنسور تصویر جمع شوند و در نتیجه برای تنظیمات ISO حتی تا ۱۶۰۰ نیز عکس های بدون نویز، روان و دقیقی ارائه خواهد کرد. در سنسورهای فول فریم پیکسل‌های بزرگتر، بیشتر به نور حساس هستند در نتیجه انرژی الکتریکی مورد نیاز برای ایجاد ISO 800، به اندازه یک سنسور کوچکتر باعث ایجاد نویز دیجیتال نمی شود. دوربین های دیجیتال فول فریم یار شما در شرایط کم نور و جلوگیری از تولید نویز زیاد هستند.

کیفیت عکس و حساسیت ISO

باید همواره به یاد داشته باشید که هر چه نرخ ISO پایین‌تر باشد، کیفیت عکس بهتر خواهد شد. در حالی که بیشتر دوربین های دیجیتال تنظیم ISO خودکار دارند (Auto ISO)، تنظیم دستی ISO توصیه می شود چراکه تنظیم خودکار ممکن است ISO را بالاتر انتخاب کرده و در نتیجه نویز بیشتری تولید کند. افزایش مقدار ISO روی کیفیت عکس شما به دو شکل تاثیر خواهد گذاشت: ۱) تمایز بین جزئیات ظریف کمتر دیده خواهد شد. ۲) وقتی عکس را بزرگنمایی می‌کنید و نسخه‌های پرینت شده از آن تهیه می‌کنید، یا هنگامی که عکس را به صورت jpeg ذخیره می‌کنید (که فشردگی زیادی روی عکس اعمال می‌کند)، سطح بالای نویز خودنمایی خواهد کرد.

تنظیمات پیشنهادی

همانطور که قبلا نیز بیان شد هر چه ISO پایین‌تر باشد، عکس روان‌تر، تمیزتر و بهتر خواهد بود. عکس هایی با مقدار ISO پایین رنگ‌های دقیق‌تری دارند. مقدار ISO بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ بهترین تصویر خروجی را به شما خواهد داد و این بستگی به طراحی و اندازه سنسور تصویر شما دارد. در برخی طراحی‌ها حتی تا ISO برابر با ۴۰۰ نیز تصویر مناسبی در اختیار عکاس قرار می‌گیرد و امکان بزرگنمایی آن تا حد زیادی فراهم می شود.

سنسور تصویر شما دارد. در برخی طراحیها حتی تا ISO برابر با ۴۰۰ نیز تصویر مناسبی در اختیار عکاس قرار می گیرد و امکان بزرگنمایی آن تا حد زیادی فراهم می شود. حساسیت حسگر تصویر به نور (ISO) همواره با نوعی سبک و سنگین کردن شرایط همراه است. به عنوان مثال ممکن است نیاز داشته باشید برای پایین نگه داشتن مقدار ISO ، از منابع نوری بیشتری استفاده کنید. و اگر با شرایط نوری نامناسب روبرو شدید (مثلا نور کم) یا نیازمند سرعت های بالاتر شاتر بودید، باید یک دستی و کیفیت عکس را تا حدودی فدای استفاده از ISO بالاتر کنید. به بیان دیگر ISO را افزایش دهید و خود را برای عواقب آن آماده کنید (نویز دیجیتال)، زیرا راه دیگر ISO پایین از دست دادن عکس است.

دوربین شما می تواند در هر شرایطی نور عکس را تنظیم کند، حتی در داخل خانه یا در شب. برای این کار دریچه دیافراگم و سرعت شاتر را طوری تنظیم می کند تا نور بیشتری به سنسور دوربین برسد.

ولی در مقاطعی ممکن است سرعت شاتر آنقدر پایین بیاید که خطر ثبت لرزش دوربین در عکس وجود دارد، که باعث محو شدن قسمت هایی از عکس می شود. سخت است که بخواهیم یک سرعت شاتر را برای خطر ثبت لرزش دوربین در عکس در نظر بگیریم، اما به محض اینکه سرعت شاتر به ۳۰ / ۱ یا کمتر از آن رسید بدانید که در محدوده خطر ثبت لرزش قرار گرفته اید. اگر لنز شما قابلیت لرزش گیری داشته باشد قطعا می تواند تا حدی به رفع این مشکل کمک کند، اما تا یک جایی می تواند به شما کمک کند. راه حل اصلی در این شرایط تنظیمات ایزو (ISO دوربین شماست. این مانند زیاد کردن Volume در ISO است، بالا بردن ISO حساسیت سنسور را به نور بیشتر می کند. با بالا بردن ISO دوربین می تواند در شرایط کم نور از سرعت شاتر بالاتری استفاده کند، و در نتیجه عکسهای واضح تری خواهید داشت. مقدار ISO به صورت عدد های خاصی تغییر می کند، که با بالا یا پایین بردن مقدار آن به اندازه یک پله در اندازه های خاص ثبت شده حساسیت سنسور دوربین به اندازه دو برابر بیشتر و یا کمتر می شود. اما بالا بردن ISO هزینه ای دارد. با بالا بردن ISO مقدار نویز های دیجیتالی در عکستان هم بیشتر می شود. این نویز ها مانند ذرات کوچک در فیلم های قدیمی است، اما ریز تر هستند و کمتر مورد توجه قرار می گیرند. وقتی شما ISO را بالا می برید، می خواهید بین کیفیت خوب عکس و سرعت شاتر تعادل قابل قبولی بدست آورید. اگرچه، همیشه لازم نیست در شرایطی که نور کمی دارید از ISO بالا استفاده کنید. اگر دوربین را روی سه پایه بگذارید، سرعت شاتر پایین مشکل ساز نیست چون دوربین تکان نمی خورد، بنابراین می توانید با این کار در شب عکسهایی بگیرید که هم نور خوبی دارند و هم کیفیت خیلی بالایی دارند.